Odgovornost SDP-a i Račana za udaljavanje Srba ka SDS-u i Miloševiću, te proporcionalno stradanje Srba u Hrvatskoj

  

piše: Jasmin Koso

SDP, Račan i Srbi u Hrvatskoj 1990–1991.

Ivica Račan i tadašnji SKH-SDP na prvim višestranačkim izborima 1990. godine dobili su poverenje većine Srba u Hrvatskoj. Srbi su, vođeni istorijskim iskustvom i strahom od povratka ustaške ideologije, glasali za opciju koja je nudila kontinuitet sa antifašističkim nasleđem i multietničkim suživotom. U tom trenutku, Srbi nisu masovno podržavali SDS niti Miloševića – naprotiv, većina je verovala u politiku Račana kao garanciju sigurnosti.

Međutim, nakon izbornog poraza, Račan i SDP nisu pokazali odlučnost da stanu u zaštitu svoje baze. Umesto otpora antisrpskoj retorici i političkim pritiscima HDZ-a, SDP se postepeno priklonio nacionalnom diskursu nove države. Račan je prihvatio ideju „državotvornosti“, izbegavajući otvoreni sukob sa nacionalističkim narativom, što je među Srbima stvorilo osećaj napuštenosti. Takvo povlačenje, zajedno sa antisrpskom atmosferom, dovelo je do toga da se deo Srba okrene SDS-u i na kraju Miloševiću, tražeći zaštitu tamo gde je mogla biti pružena, pa makar i kroz ekstremizam.

Antisrpska atmosfera i posledice po zajednicu

Nakon dolaska HDZ-a na vlast, antisrpsko raspoloženje naglo se pojačalo. Beleženi su brojni incidenti – miniranja kuća, otpuštanja iz državnih preduzeća, pretnje, uvredljivi grafiti i povratak proustaških simbola. Ukidanje statusa konstitutivnog naroda Srbima dodatno je povećalo strah i osećaj nesigurnosti. U takvom okruženju, nedostatak snažne opozicione zaštite iz redova SDP-a omogućio je jačanje narativa SDS-a i povezivanje srpske zajednice sa Miloševićevim projektom.

Proporcionalno stradanje Srba u Hrvatskoj

Rat u Hrvatskoj bio je tragičan za sve narode, ali brojke pokazuju da su Srbi proporcionalno pretrpeli veće gubitke. Prema podacima Hrvatskog memorijalno-dokumentacionog centra i drugih izvora:

• Ukupan broj poginulih procenjuje se na oko 13.000 ljudi.
• Od toga je stradalo približno 6.000 Hrvata i 7.000 Srba.
• Kada se ti podaci uporede s demografskim udelom (Srbi 12%, Hrvati 78%), jasno je da su Srbi proporcionalno stradali više nego Hrvati.

Veliki deo srpskih žrtava bili su civili, ubijeni u zločinima poput onih u Gospiću, Pakračkoj Poljani, Medačkom džepu i tokom i nakon operacije Oluja. Ove činjenice se često zanemaruju u javnom diskursu u Hrvatskoj, iako one nedvosmisleno pokazuju da su Srbi bili ne samo akteri, već i žrtve rata. 

Nacionalizam je sve do danas ostao način "pripiptomljavanja" građana za sveopštu pljačku, Srbi bauk, a žrtve obični ljudi obe narodnosti.

Odgovornost SDP-a i Ivica Račana leži u tome što nisu zaštitili zajednicu koja im je verovala. Nedostatak čvrstog stava i povlačenje pred nacionalističkim talasom stvorili su vakuum, koji su popunili SDS i Milošević. Srbi su u tom procesu platili visoku cenu, kako politički, tako i kroz stradanja u ratu. Priznavanje ove činjenice ne znači osporavanje hrvatskog prava na odbranu, već nužno sagledavanje složenosti sukoba, u kojem je tragedija bila zajednička, ali su stradanja Srba proporcionalno bila veća.